بازی درمانی به کودکان کمک می‌کند مسئولیت‌پذیری بیشتری در قبال رفتارها و همچنین استراتژی‌های موفق‌تری در زمان رو در رویی با شرایط مختلف زندگی داشته باشند. همچنین به آن‌ها می‌آموزد که راه حل‌های جدید و خلاقانه برای مشکلات داشته باشند و احترام خود و دیگران را حفظ کنند. این روش درمانی به دنبال ایجاد تعادل بین بازی نمادین و بیان زبانی است، به نحوی که متناسب با سن کودک و برای آن‌ها مفید باشد. این روش به طور گسترده‌ای در درمان مشکلات عاطفی و اختلالات رفتاری کودکان استفاده می‌شود زیرا به طور کامل نیازهای آن‌ها را برآورده می‌سازد. برای آشنایی با این روش درمانی، نکات آن تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی روشی است که از بازی برای کشف و مقابله با مسائل روانی استفاده می‌کند. می‌توان از این روش درمانی به‌تنهایی یا همراه با سایر درمان‌ها و داروها استفاده کرد. این روش می‌تواند به بزرگسالان و کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که دارای مشکلات روانی و عاطفی هستند، کمک کند. برای کودکانی که از بدرفتاری یا بی توجهی رنج می‌برند هم این روش بسیار مفید خواهد بود. علاوه بر این موارد، می‌توان از این روش درمانی برای مقابله با اضطراب، استرس، عصبانیت و رفتارهای چالش برانگیز کمک گرفت.
برای کمک گرفتن از این روش درمانی برای بهبود شرایط کودکان خود، به دنبال یک متخصص دارای مجوز و با تجربه در این زمینه بگردید.
روش های بازی درمانی
این متد درمانی فارغ از کاربردی که برای درمان کودکان و حتی بزرگسالان دارد، دارای انواع مختلفی است. انواع آن عبارتند از:
- کودک محور (CCPT)
- دستوری
- فرزندی
- گروهی
- شناختی-رفتاری
- مبتنی بر دلبستگی
- مبتنی بر تروما
- بیان عاطفی
بازی درمانی کودکان ، همانند مشاوره برای بزرگسالان است
بازی درمانی بزرگسالان
رویکردی است که از قدرت بازی برای کمک به بزرگسالان برای کشف احساسات و بهبود برخی مشکلات روحی استفاده می‌کند. این روش فقط برای کودکان نیست و می‌تواند ابزار ارزشمندی برای بزرگسالان باشد تا در کشف خود و رشد شخصیت از آن استفاده کنند. شامل انواع تکنیک‌ها و رویکردها از جمله نوشتن خلاق، سینی شن درمانی، هنر، موسیقی، بازی و سایر روش‌ها است.
بازی درمانی کودکان
مشابه با جلسات مشاوره بزرگسالان است. این روش به کودکان کمک می‌کند تا به جای استفاده از کلمات، احساسات خود را به کمک اسباب بازی‌هایشان به‌راحتی بیان کنند.
بازی درمانی در منزل
انواع این روش درمانی مناسب برای انجام در خانه وجود دارد که می‌توانید پس از آموزش آن‌ها در خانه انجامشان دهید. بعضی از بازی‌های مناسب برای خانه عبارتند از پرتاب توپ به سبد، صندلی بازی و پتو بازی.
کلاس های بازی درمانی
کلاس‌ها با حضور کودک یا بزرگسال تحت درمان و درمانگر در یک اتاق بازی تشکیل می‌شود. دستور العمل‌های اجرایی و هدایت این کلاس‌ها با درمانگر است.
فواید بازی درمانی
این روش درمانی فواید بسیاری به همراه دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- حل مسائل و مشکلات
- افزایش عزت نفس (درمان عزت نفس پایین)
- تقویت مهارت‌های اجتماعی
- تسکین استرس (مدیریت استرس و اضطراب)
- توسعه مکانیسم مقابله
- کاهش رفتارهای منفی
- افزایش تاب‌آوری
- افزایش خودشناسی
- بهبود اختلال اضطرابی
- کنترل و تنظیم رفتار
- بهبود ارتباط
- افزایش خلاقیت
- تجربه احساس کنترل
- تقویت مسئولیت‌پذیری
انواع تکنیک بازی درمانی
انواع مختلف آن عبارتند از:
بازی درمانی فعال (Active play therapy)
فعال یا دستوری رویکردی عملی اتخاذ می‌شود و کودک از طریق بازی هدایت می‌شود.
بازی درمانی غیر فعال (Stimulus situation)
نوعی بازی درمانی غیر‌مستقیم است که در آن از محیطی کمتر کنترل‌شده استفاده می‌کنند.
بازی درمانگر کیست؟
بازی درمانگر متخصصی در زمینه بازی درمانی بوده که پیشینه کاری و تحصیلی مرتبط با این شاخه از روانشناسی را دارا است. این متخصص به ارزیابی مشکلات رفتاری و اجتماعی کودکان می‌پردازد.
پدر بازی درمانی کیست؟
دکتر چارلز ای شافر توسط بسیاری از افرادبه این عنوان شناخته می‌شود. این پزشک دریافت‌کننده جایزه یک عمر دستاورد انجمن بازی درمانی است. او استاد روانشناسی در دانشگاه Fairleigh Dickinson در Teaneck، نیوجرسی بوده است.
انواع تکنیک بازی درمانی
تکنیک‌های بازی درمانی مختلف هستند. این تکنیک‌ها بنا بر تشخیص متخصص و براساس نیاز فرد در نظر گرفته می‌شوند. رایج‌ترین انواع تکنیک آن عبارتند از:
- بازی درمانی دستوری
- کتاب درمانی
- انواع بازی
- عروسک بازی
- داستان‌سرایی
- استفاده از اسباب بازی
- درمان به کمک حیوانات
- هنر درمانی
- بازی لباس
- عروسک و اکشن فیگور
- بازی تخیلی
- شن بازی
بازی درمانی برای درمان چه اختلالاتی مفید است؟
اختلالات زیادی وجود دارند که به برطرف کردن آن‌ها کمک می‌کند. هر یک از این اختلالات را در ادامه بیشتر توضیح داده‌ایم:
۱. تاثیر آن بر اختلالات رفتاری کودکان
باعث ارتقای رفتار کودک و کاهش اضطراب می‌شود. این روش مشکلات رفتاری درونی و بیرونی کودک و همچنین سازگاری اجتماعی او را بهبود می‌بخشد.
۲. برای کودکان خجالتی
برای یک کودک خجالتی یا ساکت، این روش کمک‌کننده خواهد بود. کودک به کمک این روش به محیط اجتماعی اعتماد می‌کند. همچنین به بچه‌های ساکت کمک می‌کند تا با دور شدن از موقعیت‌ها یا تعاملات اجتماعی که ممکن است برایشان نگران‌کننده به نظر برسد، قوی‌تر شوند.
۳. برای کودکان اوتیسم
به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند تا در بازی‌های مورد علاقه خود شرکت کنند. این شیوه بیان کودک را با استفاده از اسباب‌بازی‌ها یا فعالیت‌های انتخابی تغییر داده و اثرات منفی ناشی از استفاده نادرست از کلمات را کاهش می‌دهد.
۴. در کودکان پرخاشگر
برای کمک به کودکان دارای رفتار پرخاشگرانه استفاده می‌شود. این روش بر آموزش روش‌های جدید برای مدیریت احساسات پرخاشگرانه و نشان دادن رفتارهای اجتماعی مناسب‌تر تمرکز دارد.
۵. کودکان بیش فعال
جلسات درمان برای افزایش همکاری، شجاعت، مسئولیت‌پذیری و خودکنترلی برای توسعه مهارت‌های اجتماعی در کودکان مبتلا به ADHD طراحی شده است. در طول جلسات از روش‌های نمایشی، نقش آفرینی و مشارکتی برای آموزش به این کودکان استفاده می‌شود.
۶. بازی درمانی اضطراب کودکان
برای کاهش اضطراب کودکان بسیار موثر است. بازی به کودکان کمک می‌کند تا اضطراب خود را کنترل و کاهش دهند.
نحوه اثرگذاری بازی درمانی
متخصصان با بررسی رفتارهای کودک، مشکلات را شناخته و در جهت بهبود آن قدم بر‌می‌دارند. به کمک این روش کودکان مکانیسم‌های مقابله‌ای جدید در مواجهه با رویدادهای مختلف و همچنین نحوه تغییر رفتارهای نامناسب را می‌آموزند. بدین ترتیب به مرور زمان تغییراتی اساسی در روند رفتاری آن‌ها قابل مشاهده خواهد بود.
سن مناسب برای بازی درمانی
اگرچه افراد در هر سنی می‌توانند از بازی درمانی بهره ببرند، اما معمولاً این روش برای کودکان بین ۳ تا ۱۲ سال نتیجه بهتری خواهد داشت.
مدت زمان مناسب برای بازی درمانی
طول هر جلسه بازی درمانی متفاوت است اما معمولاً ۳۰ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد. جلسات معمولا به صورت هفتگی برگزار می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که به طور متوسط ۲۰ جلسه بازی درمانی برای حل مشکلات معمولی کودک نیاز است.
نمونه های بازی درمانی
برخی از نمونه‌های آن عبارتند از:
| مدل | شرح |
|---|---|
| بازی‌های فیزیکی | بازی‌های فیزیکی مثل هفت سنگ، توپ بازی و لی لی از جمله بازی‌های قدیمی هستند که سبب تحرک کودکان می‌شوند. این بازی‌ها در حیاط خانه و مدرسه، پارک، کوچه و… هم به صورت انفرادی و هم گروهی انجام می‌شوند. |
| بازی‌های تقلیدی | بازی تقلیدی می‌تواند تکرار رفتار والدین باشد. کودکان اصولا از رفتار دیگران و به خصوص پدر و مادر خود تقلید می‌کنند. در این بازی هم دقیقا همین را از کودک می‌خواهیم. رفتار که فرد مقابل دارد، تکرار و تقلید کند. |
| بازی‌های نمادی | بازی نمادی به نوعی همان خیال پردازی است. والدین باید به کودکان فرصت رویا پردازی بدهند. |
| بازی‌های خلاقیتی | اگر کودک بتواند چیز جدیدی را به کمک خمیر بازی، شن، نقاشی و داستان خلق کند، به این روش به ابراز احساسات درونی خود خواهد پرداخت. |
| بازی‌های نمایشی | یکی از مدل‌های مختلف بازی، بازی نمایشی است. مثلا می‌توان برای این نوع بازی‌ها ماسک‌هایی درست یا خریداری کرد و به اجرای یک داستان پرداخت. |
| گروهی | خود محوری یکی از مشکلات رایج در زمان فعلی برای کودکان است. کودکان زمانه فعلی، به دلیل کم جمعیت بودن خانواده، نداشتن خواهر و برادر، احتیاطات خانواده و بسیاری علل دیگر، به بازی کردن به شکل انفرادی و دائما تنها بودن عادت می‌کنند. این اتفاق در دراز مدت آسیب‌های زیادی به کودک می‌زند که می‌توان به کمک شرکت در بازی‌های گروهی مانع از بروز آن‌ها شد. |
