نقاشی کودکان یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در جهان تربیتی امروز به آن توجه شده است. همان‌طور که می‌دانید نقاشی یکی از هفت هنر برتر دنیا است که ابعاد زیباشناسانه دارد. اما امروز به جز وجوه زیبایی و هنرمندانه آن، به نقاشی به عنوان یکی از ارکان درمانی در هنردرمانی و همچنین یکی از مهم‌ترین مبانی رشد و تربیت کودکان نگاه میشود. نقاشی می‌تواند بازنمایی از شرایط روانی و اجتماعی کودکان باشد. همچنین نقاشی کودکان باعث رشد خلاقیت او شده و تمرینات موثری را برای ذهن او به ارمغان خواهد آورد. امروز تاثیر نقاشی روی رفتار و رشد کودک انکارناپذیر است. در این مقاله شما را با فواید نقاشی برای کودکان و دلایلی که چرا کودکان پیش‌دبستانی به نقاشی و رنگ‌آمیزی دارند، آشنا می‌کنیم.
تقویت نیمه سمت راست مغز
نقاشی مغز کودک شما را تمرین می‌دهد. فعالیت‌های خلاقانه مانند نقاشی، از بخش متفاوتی از مغز نسبت به خواندن و یا ریاضی استفاده می‌کند. سمت راست مغز نیمه خلاق ذهن ما است و مسئول مهارت‌های بصری و درک آنچه از چشمان خود می‌بینیم، است. این قسمت مغز در سنین پیش دبستانی در حال رشد است و به همین دلیل نقاشی می‌تواند آن را تقویت کند.
بنابراین بازی‌های خلاقانه و فعالیت‌های نقاشی به تمرین مغز کودک شما کمک می‌کند و منجر به رشد کلی مغز سالم میشود.
بروز احساسات و ناخودآگاه در روند نقاشی کودک
نقاشی کودکان به فرزند شما یاد می‌دهد که چگونه احساسات خود را با تبدیل ایده‌ها و احساسات به خطوط و رنگ‌ها بر روی کاغذ بیان کند. روانشناسی کودک، که دانستنش امروز برای هر مادر و پدری امری حیاتی‌ست، با ناخودآگاه کودک که منبعی از ناشناخته‌های احساسی، مشکلات، اضطراب و… است، ارتباط مستقیم دارد. نقاشی، بازنمایی است از آنچه در ذهن و ناخودآگاه کودک ما می‌گذرد. به همین دلیل امروز تفسیر نقاشی کودکان از لحاظ روانشناسی برای بسیاری از روان‌شناسان و روان‌پزشکان یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای درمان و یا مشاوره والدین است. به همین جهت به‌نظر می‌رسد آموزش نقاشی به کودکان یکی از مهم‌ترین کارهایی است که باید به عنوان والدین و یا مربیان مهد کودک یا پیش‌دبستانی انجام دهیم.
کمک به تقویت عزت نفس در کودک
نقاشی کودک باعث ایجاد عزت نفس در وجود او میشود. نقاشی یکی از سرگرمی‌ها و بازی‌هایی است که هیچ برد یا باختی در آن وجود ندارد. همچنین هیچ روشی در روند نقاشی برای کودک وجود ندارد که به او بگوید این راه غلط است یا درست! مهم تاکید بر فرآیند نقاشی کودک است و همین امر باعث بالارفتن اعتماد به نفس و عزت نفس او میشود. بنابراین هر کودکی بدون توجه به سطح مهارت یا مرحله رشدش، در فرآیند نقاشی کودکان احساس موفقیت می‌کند.
سهولت در تصمیم‌گیری و حل مشکلات شخصی
نقاشی کودکانه به فرزند شما یاد می‌دهد که چگونه تصمیم بگیرد و مشکلات را حل کند. در زمانی که کودک شما کار می‌کند و نقاشی می‌کشد، در مورد اثر هنری خود فکر و انتخاب می‌کند. او تصمیم می‌گیرد بک‌گراند نقاشی خود را آبی کند یا زرد!؟ همچنین تصمیم می‌گیرد درباره چه چیزی نقاشی بکشد و چه عناصری را در کنار هم بچیند. این امر در آینده به او برای تصمیم‌گیری‌های شخصی و حل مشکلاتش کمک بسزایی خواهد کرد.
کاهش استرس و ایجاد آرامش ذهنی
نقاشی کودک یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای کاهش استرس و کنترل آن است. درست مانند بزرگسالان، کودکان پیش‌دبستانی نیز دچار استرس و اضطراب می‌شوند. نقاشی یکی از راه‌هایی است که کودک شما می‌تواند استرسش را کاهش دهد و راهی سالم و بی‌خطر برای بیان احساسات داشته باشد.
کنترل عضلات و هماهنگی عناصر بدنی
جالب است بدانید نقاشی به پرورش و کنترل عضلات کمک می‌کند. این بدین معنا است که کار با قلمو یا ابزار کوچک مخصوص به نقاشی کودکان، به رشد مهارت‌های حرکتی ظریف مانند کنترل عضلات کوچک بدنی کمک می‌کند. کار بر روی ورق‌های بزرگ کاغذ یا مقواهایی که روی سه‌پایه قرار گرفته‌اند، به پرورش و کنترل عضلات بزرگ حرکتی بدنی کمک می‌کند. نقاشی کودک همچنین به تقویت و هماهنگی چشم با عضور دیگر بدن یعنی دست کمک بسیار زیادی می‌کند.
تقویت احساسات کودکان و کسب تجارب مهم
باید گفت نقاشی یک تجربه حسی عمیق است. فرزند شما در هنگام نقاشی کردن در حال ایجاد پایگاه دانشی از تجربیات حسی مختلف است، مانند احساسی که در لمس کاغذ با انگشت خود دارد. یا در موارد دیگر مثل وقتی که قلمو را به کمک بازوی خود روی کاغذ حرکت می‌دهد. او در این فرآیند با حرکات مختلف قلمو و نتیجه آن که خطوطی صاف، کج، مورب و دورانی است، آشنا میشود. همچنین احساس در مقابل تجربیاتی مانند لمس بافت‌ها، فشردن زیاد یا کم ماژیک یا مداد رنگی روی کاغذ و… شکل می‌گیرد. این‌ها تجارب حسی مهمی هستند، زیرا به کودک شما کمک می‌کنند تا دنیای اطراف خود را بهتر کشف و درک کند.
نقاشی کودکان و کشف دنیا و دقت به جزئیات
نقاشی فرصتی را برای کودک شما فراهم می‌کند تا علت‌ها و معلول‌ها را تجربه کند. در حین نقاشی، کودک شما مانند یک دانشمند در حال آزمایش و تفکر است. او به جزئیات دقت می‌کند و در هم‌نشینی رنگ‌ها و اشکال از تجربیات گذشته و حال خود استفاده می‌کند. در واقع می‌توان گفت اتاق نقاشی کودکان یک لابراتوار مجهز برای کشف عناصر ناشناخته مختلف در جهان کودک است. بنابراین به فرزندتان اجازه دهید رنگ‌ها را با هم ترکیب کند تا ترکیب‌های جدیدی را امتحان کند. همچنین با ترکیب رنگ‌ها با خطور و تخیل خود به کشف ناشناخته‌ها بپردازد!
کمک به رشد کلامی و جمله‌سازی کودکان
یکی از نکات قابل تامل نقاشی کودکان، کمک به رشدِ همزمانِ زبانِ کلامی کودک است. ما متوجه‌ایم که اغلب اوقات کودکان پیش‌دبستانی توضیحی درباره نقاشی خود به شما نخواهند داد. اما شما باید از او بپرسید که: «در مورد نقاشی‌ات به من بگو!». با این پرسش و جواب متقابل کودک، شما مکالمه با او را شروع کرده‌اید. این موضوع به تقویت و رشد مهارت‌های فکری و کلامی فرزندتان کمک می‌کند. او یاد می‌گیرد احساسات خود را بازگو کند و فعل‌ها و فاعل‌ها را در کنار هم بچیند و برای شما داستان‌سرایی کند.
کمک به بالا رفتن اعتماد به نفس و خوشحالی کودک
نقاشی فانتزی کودکان اعتماد به نفس کودک شما را تقویت می‌کند. زیرا کودک شما به نقاشی خود افتخار می‌کند و رسیدن به موفقیت و سرانجام را به چشم خود خواهد دید. بنابراین حتی اگر نقاشی کودک شما به چشم شما خط خطی آمد، او را حتماً تشویق کنید! کم‌کم نوع آموزش مناسب کودکان در نقاشی را به او بیاموزید و سبب شوید تا همیشه کاغذ و قلم به عنوان دوست وفادارش باقی بماند.
سن مناسب برای شروع نقاشی کودکان چه زمانی است؟
در واقع سن واقعی شروع نقاشی کودکان، بستگی به خود فرزند شما دارد. برخی از بچه‌ها از سن یک سالگی شروع به کشف رنگ‌ها و کشیدن می‌کنند. اگرچه ممکن است در بیشتر بچه‌ها این سن بالاتر باشد، اما اگر می‌خواهید کودکتان را با نقاشی آشنا کنید، باید نقاشی را در حین بازی کردن به او یاد بدهید. این کمک می‌کند تا او هرچه زودتر با دنیای رنگ‌ها و تخیل آشنا شود.
نکته اصلی که باید هنگام نشان دادن نحوه نقاشی به کودک، به‌خاطر بسپارید این است که به او فضا و ابزاری برای کشف هنر بدهید. کودکان خردسال تمایل به کنجکاوی دارند و سعی می‌کنند با کمک هنر و صنایع دستی خود را به روش‌هایی منحصر‌به‌فرد ابراز کنند. او ممکن است تمایل داشته باشد تا رنگ‌ها را روی زمین ترکیب کند و سپس به دیوار بکشد. به او «نه» نگویید! بلکه این شما هستید که باید فضا را برای او آماده و مهیا کنید!
سبک مناسب کودکان در نقاشی چه سبکی است؟
این بستگی به تعریف شما از طراحی دارد. در مراحل اولیه آشنایی با لوازم طراحی و نقاشی شما لازم نیست نگران آموزش نقاشی کودکان باشید. کودکان نوپا مداد رنگی را بدون توجه به رنگ آن برمی‌دارند و به‌طور تصادفی روی هر سطحی که می‌رسند مانند دیوارها، زمین و میزها بالا و پایین می‌کشند. حقیقت این است که آنها چیز خاصی نمی‌کشند، اما از این عمل لذت می‌برند. در واقع آنها برنامه‌ریزی نمی‌کنند که از چه رنگ‌هایی استفاده کنند یا چه چیزی را بکشند. آنها در حال کشف چگونگی نگه‌داشتن مداد رنگی و پرورش عضلات برای کنترل آن هستند.
اکثر کودکانی که به آنها فرصت تجربه طراحی داده میشود، می‌توانند از حدود ۳ سالگی شروع به کشیدن چیزهایی کنند که برای آنها اهمیت بیشتری نسبت به باقی چیزها دارد. در این روندِ رشد، آنها می‌توانند به شما بگویند که چه چیزی می‌کشند، حتی اگر آنچه برای شما تعریف می‌کنند، شبیه آنچه تشخیص می‌دهید، نباشد!
نکته جالب این است که فرزند شما چه از کودکی شروع به نقاشی کند و چه از نوجوانی، مراحل مشابهی را در سبک نقاشی پشت سر می‌گذارد: خط خطی کردن به جلو و عقب، کنترل مداد شمعی و کشیدن دایره با خطوط معوج و کم‌کم کشیدن آنچه در عالم واقع می‌بیند یا در ذهن تصور می‌کند! بنابراین کودک در این مرحله نیازی به آموزش ندارد. بگذارید کمی تجربه کند و سپس در مورد آموزش نقاشی به او کمک کنید.
اولین نقاشی کودکان فرزند شما معمولاً دایره‌ای است که خطوطی به‌عنوان بازوها و پاها از آن بیرون زده است. صورت مهم‌ترین عضو بدن برای کودکان است. شما در این مرحله باید از آنها بپرسید چشم‌ها، بینی، لب‌ها و غیره کجا هستند؟ وقتی آنها به این موضوع پی بردند، حالا از آنها بپرسید که ناف کجاست؟ این آنها را به فکر وا خواهد داشت. به زودی انگشتان پا و دست نیز اضافه خواهند شد. تا زمانی که انتظار کمال در نقاشی کودکان نداشته باشید، آنها به نقاشی ادامه می‌دهند و از این روند لذت می‌برند. این سبک شخصی کودکانه آنها است و فراموش نکنید هیچ‌چیز سریع‌تر و ترسناک‌تر از قضاوت کودک را متوقف نمی‌کند!!
اما وقتی فرزند شما مراحل اولیه را پشت سر گذاشت، سبک در نقاشی کودکان می‌تواند شامل چه چیزی شود؟
سبک نقاشی کودکان همراه با قصه
- یکی از روش‌هایی که می‌تواند به شما برای پرورش ذهنی و نیروی خلاقه کودک کمک کند، نقاشی همراه با قصه است. در این سبک نخست یک داستان جذاب برای کودک بخوانید. پس از اتمام داستان از او بخواهید تا آنچه شنیده یا از داستان استنباط می‌کند، بکشد. این تجربه می‌تواند یک تجربه گروهی برای کودکان باشد. برای کودکان جذاب خواهد بود تا با هم به یک داستان مشترک گوش دهند و سپس هرکدام حس خود را نسبت به داستان نقاشی کنند. این تجربه جمعی نقاشی کودکان به شما به عنوان یک والد یا مربی کودکان نشان می‌دهد شخصیت و روحیه هر کودک با کودک دیگر چقدر از همدیگر متفاوت است!
- در سبکی دیگر در خصوص داستان‌گویی برای کودکان، شما می‌توانید داستانی را تا نیمه برای آنها تعریف کنید. سپس از آنها بخواهید تا هر کدام با توجه به استنباط شخصی‌شان ادامه داستان را نقاشی کنند. این سبک می‌تواند به راستی خلاقیت و قدرت پرواز ذهنی کودکان را پرورش و ارتقا دهد. در آخر از هرکدام از آنها بخواهید تا پایان‌بندی مورد علاقه خود از داستان را برای بقیه تعریف کنند و نقاشی خود را به شما و دوستانشان نشان دهند.
- در سبک دیگر همان‌طور که کمی قبل‌تر نیز اشاره کردیم، کودکان را تشویق به «سبک آزاد» در کشیدن نقاشی خود کنید. از آنها بخواهید تا داستانی را متصور شوند و سپس آن را به تصویر بکشند. این نقاشی کودکان، می‌تواند بنای یک محفل دوستانه برای بچه‌ها باشد. بچه‌ها علاوه‌بر اینکه نقاشیهای جذاب خود را به همدیگر نشان می‌دهند، داستان‌های زاده ذهن خویش را نیز با همدیگر مرور می‌کنند.
- تجریبات بکر بالا با سازماندهی دقیق والدین و مربیان می‌تواند در ابعاد بزرگتری برگزار شود. یک محفل اینترنتی نقاشی آنلاین را مجسم کنید که هر ماه در ساعتی خاص برگزار میشود و بچه‌های زیادی از شهرهای مختلف و حتی کشورهای مختلف مسلط به یک زبان مشترک با هم نقاشیهای خود و قصه‌های پشت آنها را به اشتراک می‌گذارند. در بستر باشگاه آنلاین “جیم بازی” آموزش نقاشی کودکان نیز می‌تواند میسر شود.
